Dit was het plan.
In de zomer van 2022 zou ik een reis met de Trans Siberië expres maken van Moscow naar Vladivostok, de reis naar een nog onbekende wereld samen met mij totaal onbekende mensen, in een nauwe coupé waarin je een maand lang met elkaar te maken hebt.
Toen brak de oorlog in Oekraïne uit.
Mijn wereld veranderde ingrijpend. Uit het land waar ik geboren ben kwamen mensen ineens naar hier op de vlucht, voor het geweld. Dat is pas een reis, niet uit luxe maar uit levensnoodzaak. Ik heb de plekken gefotografeerd waar de mensen terecht zijn gekomen, in dit geval voornamelijk in provincie Groningen. Deze plekken voelen aan als wachtkamers waar zij tot rust kunnen komen en tot het besef waar zij vandaan komen en van de nieuwe wereld waarin zij beland zijn. Nu pas wordt de pijn voelbaar van het afscheid van hun vertrouwde wereld, zij hebben alles achter zich gelaten. Hoe zwaar het ook is, hun leven gaat verder, zij willen door.
De reis gaat voort.
Velen zullen terugkeren naar Oekraïne of vinden in Nederland een definitief bestaan. Zij gaan nieuwe relaties aan, vinden nieuw werk, krijgen kinderen.
Na de oorlog wil ik het project voortzetten en deze mensen weer opzoeken om een portret te maken in de nieuwe omstandigheden. Zo wil ik tweeluik scheppen van mensen op de vlucht voor de oorlog en die een nieuwe toekomst gecreëerd hebben.
Het leven zal van de oorlog winnen.
Lyuda Stinissen
De tweelingzussen Mascha (l) en Zhenya, 14 jaar oud, aangekomen in Groningen op 17 maart 2022
Mascha en Zhenya moesten uit Kiev moeten vluchten toen de bombardementen in de ochtend van 24 februari 2022 waren begonnen. Hun oudste zus zat op dat moment in Nederland voor haar studie, in Groningen. Het was een logisch besluit voor de ouders om de meisjes naar hun zus te sturen. In Groningen is het veilig.
Elina (44), aangekomen in Groningen op 8 maart 2022
Elina is uit Kryvy Rih gevlucht. Kort voor de oorlog is haar moeder overleden na een uitputtende strijd tegen kanker. Er was niemand meer om voor te zorgen en na een korte overweging is zij samen met een groepje buren naar Polen gegaan waar zij in een busje terecht kwam dat richting Nederland vertrok.
Iryna (42), aangekomen in Loppersum op 23 april 2022
Iryna woonde voor de oorlog samen met haar man en twee zonen Nazar (8) en Sascha (4) in Loetsk. Na het eerste bombardement van het militaire vliegveld in de stad moest Iryna van haar man met de kinderen voor de veiligheid het land verlaten. Dankzij kerkelijke contacten in Loppersum kreeg zij een huisje en een auto tot haar beschikking.
Nadia (34), aangekomen in Groningen op 7 juni 2022
Na drie maanden oorlogsellende en aanhoudende verzoeken van haar oudste zus die met haar gezin in Nederland woont nam Nadia vakantiedagen op en ging richting Groningen. Daar moet zij een kamer met haar neefje delen. Dat vindt zij niet erg. Zo kan zij tenminste naar bed gaan zonder de gedachte dat het de laatste nacht in haar leven kan worden. De kapsalon waar zij voor werkte is inmiddels failliet.
Iryna (52) en Igor (50) met twee dochters en de pleegkideren, aangekomen in Glimmen op 31 maart 2022
Iryna en Igor komen uit Pokrovsk in de Donetsk regio. Ze runnen een gezinshuis voor tien pleegkinderen. Dankzij sponsoren uit Nederland hebben ze na een lange en gevaarlijke reis door bezet gebied hun onderkomen gevonden in een leegstaand privépand.
Volodymyr (72) en Nina (67), aangekomen in Haren op 25 februari 2022
Dit is niet de eerste vlucht voor Volodymyr en Nina. Ze woonden eerst in Gorlovka, in de Donetsk regio. Toen het daar in 2014 onrustig werd lieten ze alles wat zij jarenlang hebben opgebouwd achter en vluchtten naar Uzhhorod in het westen van Oekraïne. Toen hadden ze niet eens in een nachtmerrie kunnen voorzien dat ze met een vluchtig ingepakte tas opnieuw alles moesten achterlaten. Zij hebben alleen hun MacBook en een courgette meegenomen en zo de grens met Slovenië overgestoken.
Iryna (39) en haar zoontje Sava (3 weken oud), aangekomen in Gasselternijveen op 2 maart 2022
Op 18 februari 2022 was Iryna in Kiev bevallen van Savelij, roepnaam Sava. Met het geluid van de vallende bommen op de achtergrond verliet zij het ziekenhuis met haar pasgeboren baby op schoot. Er was geen taxi te vinden. Onderweg naar haar huurwoning had ze genoeg tijd om na te denken. Haar ex-vriend belde haar op om te vragen hoe het met haar ging. Het was een kort gesprek. Zij had niemand meer om naar toe te gaan.
Oksana (33) en haar zoontje Myron (bijna 1 jaar oud), aangekomen in Zuidhorn op 4 maart 2022
Oksana´s gezin woonde voor de oorlog in Dnipropetrovsk. Haar man Sasja heeft als militair al twee oorlogen meegemaakt: eerst in Joegoslavië en later in eigen land bij Donetsk in 2014. Het was voor hem een logisch besluit om zich nu weer bij het leger aan te melden, maar hij wilde eerst veiligheid voor zijn vrouw en kind. Oksana stond voor een zware beslissing: blijven of toch naar het veilige buitenland gaan. De veiligheid van haar kind was daarin doorslaggevend.
Anna (38) met haar zoon Denys (11), twee nichtjes en twee honden, aangekomen in Warffum op 15 maart 2022
Op het moment dat de eerste raketten op Kharkiv vielen was Anna nog wakker. Zij had met haar vriendin tot vroeg in de ochtend een discussie gevoerd over de vraag die iedereen al een paar maanden in de greep had: gaan ze aanvallen of niet? Zij herinnert zich nog een groep studenten die op straat gezellig stonden te ouwehoeren. Toen een raket met bloedstollend geluid over ze heen vloog en zij uit angst alle kanten op vluchtten wist ze dat dit het een einde was aan haar huidige leven.
Ossama (25), aangekomen in Ter Apel op 1 maart 2022
Ossama is Palestijn. Hij studeerde medicijnen aan Poltava State Medical University toen de oorlog begon. Omdat er ook onrust heerst in Palestina waren zijn ouders naar Libanon gevlucht. De ouders lieten aan hem te kiezen, naar Libanon mee gaan wat ook niet zijn vaderland is of toch naar het westen. Ossama heeft voor dat laatste gekozen. «I want no war, I just want a normal life». In Groningen heeft hij een baantje bij McDonald´s gevonden.
Nadezhda (r) (65) en haar dochter Anna (42) met haar twee kinderen, aangekomen in Warffum op 27 maart 2022
Nadezhda komt uit Svyatohirsk, Donetsk regio. Zij heeft veel tegenslag in haar leven gehad. Toen haar jongste dochter negen maanden oud was heeft haar man zichzelf opgehangen. Op negentienjarige leeftijd werd diezelfde dochter verkracht en dood gevonden in dezelfde straat waar zij woonde. Nadezhda heeft nooit een antwoord kunnen krijgen op de vraag: waarom had dit moeten gebeuren? Nu in Nederland, na het verlaten van haar huis en na de gevaarlijke reis met de evacuatie trein stelt zij zich dezelfde vraag: waarom? Ze heeft er geen antwoord op.
Twee zussen Alina (l) (34) en Mascha (35), aangekomen in Groningen op 10 maart 2022
Alina en haar zus Mascha zijn half Armeens en komen uit Odessa. Alina is een professionele operazangeres en werkte voor de oorlog bij het Odessa National Academic Theater of Opera and Ballet. Mascha werkte als gespecialiseerde kinderarts. Samen met hun moeder moesten ze met de auto vluchten. Hun mannen bleven achter. Sinds het begin van de oorlog wonen ze op het slaapschip in Groningen.